Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Kuratorzy wystawy:

Małgorzata Taborska (Muzeum UJ)

Jerzy Miklaszewski (Silkfencing)

 

Organizatorzy:

Muzeum UJ

Silkfencing

Fundacja Promocji Kultury "Urwany Film"

 

 

 

Patron finansowy:

Fundacja PZU

Fundacja PZU logo

 

 

 

Partner:

Krakowska Szkoła Fechtunku

 

Patronat medialny:

Alma Mater

Radio Kraków

TVP 3

TVP Historia

 

Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Jagiellońska 15, 31-010 Kraków, Collegium Maius

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

 

O wystawie

Szabla jest ważna dla Polaków. Czy istniała jednak polska szermierka szablą? Jakie są jej korzenie? Czym się charakteryzowała? Na te pytania próbowali odpowiedzieć kuratorzy wystawy, którą można oglądać w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, mieszczącego się w budynku Collegium Maius przy ul. Jagiellońskiej 15 w Krakowie.

Zapraszamy od poniedziałku do soboty w następujących godzinach:

  • poniedziałek 11-15, od 3. listopada 10-15;
  • wtorek 12-16,od 3. listopada 10-16;
  • środa 12-15, od 3. listopada 10-15;
  • czwartek 12-17, od 3. listopada 10-16;
  • piątek 12-17, od 3. listopada 10-16;
  • sobota 11-18, od 3. listopada 10-17.

Zapraszamy również do obejrzenia ekspozycji plenerowej - w Ogrodzie Profesorskim, przyległym do Kolegium Maius (od świtu do zmroku).

! W DNIACH 1. i 2. LISTOPADA WYSTAWA BĘDZIE NIECZYNNA!

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Broń biała jest często wyznacznikiem statusu społecznego. Jej znaczenie symboliczne związane jest z demonstracja władzy - zarówno jako insygnia koronacyjne (m.in. symbol władzy wojskowej), oręż nobilitacyjny (miecz rycerski, szabla szlachecka), szabla czy szpada oficerska, czy symbol przynależności do stanu urzędniczego (szpada).

Podobnie jest ze szpadami czy pałaszami przynależnymi do stroju galowego górników. Jedynie górnicy wieliccy noszą przy boku szablę. Jest to pozostałość po przywilejach dostępnych dla Polaków w zaborze austriackim. Udział nobilitowanych w Stanach Galicyjskich warunkowany był noszeniem oficjalnego munduru ze szpadą lub stroju narodowego (kontusza) z szablą.

Szabla pojawiała się w Europie wraz z najazdami plemion Awarów czy Madziarów, jednak nie była wtedy orężem konkurencyjnym dla miecza. Dopiero wzrost potęgi Imperium Osmańskiego i zajęcie części Królestwa Węgier spowodowało wzrost jej popularności na Węgrzech a za sprawą Stefana batorego i w Polsce.

Szermierka szablą, jaką stosowali nasi przodkowie w okresie od XVI do początków XIX wieku jest elementem europejskich systemów walk bronią białą. Rozwijała się pod silnym wpływem wschodnim (wpływy tureckie, również po,średnio przez Węgry, kaukaskie) jak i zachodnim. Techniki walki mieczem, stanowiące kanon średniowiecznej szkoły europejskiej (niemieckiej) zachowały się u nas i zostały zaadoptowane do walki szablą. Efektem jest chociażby technika cięć krzyżowych.

Czy można określić cechy typowe dla polskiej szkoły walki szablą? W zapisach naszych zachodnich sąsiadów pojawiają się przede wszystkim informacje o dynamiczniej, temperamentnej technice walki, o gradzie ciosów a nawet furii ciosów. Tą siłę i szybkość umożliwiały zarówno sztuka krzyżowa, odlew węgierski, jak i cięcie od dołu znane jako polska czwarta albo nawet "Piekielna Polska Czwarta". Inną cechą typową były młyńce, pozwalające na silne odbicie ataku przeciwnika i niezwylke szybki i silny atak.

Kres naszej szermierki przypadał na XIX wiek. Złożyło się na to kilka czynników. Po pierwsze wzrost popularności broni palnej, która w XIX wieku cechowała się coraz lepszą celnością i powtarzalnością strzałów. Po drugie utrata niepodległości i włączenie naszych oddziałów w zasób wojsk zaborców lub też emigracja ludzi i zaciąganie się do wojsk obcych (np. francuskich). Zmieniała się też strategia prowadzenia wojen i technika prowadzenia walk. Jednak elementy naszej szermierki zostały zaadoptowane do niektórych technik wal szablą oficerską czy sportową.

Poznawanie walk polską bojową szablą historyczną wymaga też uświadomienia sobie różnic pracy ciała, dynamiki walki, sposobu prowadzenia broni ale i technicznych czy ergonomicznych różnic w konstrukcji broni. W odróżnieniu od walk szablą sportową czy oficerską nie ma silnego promowania uzbrojonej strony ciała, inaczej przebiega dynamika ciosów, stosuje się też przeważnie cięcia, półcięcia i krojenia, mniej oparując pchnięciami.

Ważnym elementem wystawy są również stanowiska pokazujące technologię produkcji broni, zagadnienia związane ze stalą damasceńską czy bułatem (dziwerem).

Pokazaliśmy również zagadnienia związane z obecnością szermierki w polskiej edukacji oraz problemy nauczania fechtunku. Włączenie szermierki do nauczania w systemie edukacji w Posce rozpoczyna dopiero Collegium Nobilum i Szkołą Rycerska, bazujące na doświadczeniach Akademii w Luneville, założonej przez króla Stanisława Leszczyńskiego. Były to przyczynki do prac Komisji Edukacji Narodowej, która wprowadzała te nauki na różnych stopniach edukacji. Na Uniwersytecie Jagiellońskim dopiero w 1818 roku uruchomiono kursy szermierki, niestety zawieszone już w  1833 roku, jako politycznie niebezpieczne.

Ważnym elementem w historii polskiej szermierki jest działalność Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, ale równiez prodręczniki i nauki Karola Bernolaka, Wincentego Korwina Krasińskiego, Michała Starzewskiego, Antoniego Macieja Durskiego czy Jana Ivanowskiego.